"Gần 80% những người biên soạn SGK không dạy hoặc không còn dạy phổ thông. Những người dạy thử thì thường là học trò của các thầy cô biên soạn sách", câu thừa nhận của Bộ trưởng Bộ Giáo dục đào tạo Nguyễn Thiện Nhân trước Quốc hội chiều 16-11 được rất nhiều người nhắc lại trong bàn tròn này.

Các khách mời của chương trình đã cùng thảo luận rất sôi nổi và rất thú vị trước cách đặt vấn đề rất thẳng thắn của các em học sinh và phụ huynh qua bàn tròn trực tuyến. - Thầy Nguyễn Duy Hiếu, trưởng bộ môn Toán, trường PTTH Lê Hồng Phong, Q.5, TP.HCM.

- Thầy Khổng Thành Ngọc, trưởng bộ môn Văn, trường PTTH Lê Quí Đôn, Q.3, TP.HCM

- Thầy Cao Huy Thảo, giáo viên Anh văn, phó hiệu trưởng trường PTTH Lương Thế Vinh, Q.1, TP.HCM

- Cô Nguyễn Kim Tường Vi, trưởng bộ môn Sử, trường PTTH Nguyễn Hiền, TP.HCM

- Cô Lâm Minh Trang, phó hiệu trưởng trường THCS Nguyễn Văn Trỗi, Q.Gò Vấp. SGK đã đủ giúp chúng em vào đời?

* Xin hỏi các thầy cô có bao giờ tự hỏi rằng học sinh học được những gì sau một tiết học? Những kiến thức trong SGK đã đủ để chuẩn bị cho chúng em bước vào đời chưa? Hay là quá thừa và quá thiếu? (Ngô Thùy Vân, 17 tuổi, hoa_gio@yahoo.com.vn; huongthanh_267@gmail.com)

- Cô Lâm Minh Trang, phó hiệu trưởng trường THCS Nguyễn Văn Trỗi, Q.Gò Vấp: Em Ngô Thùy Vân thân mến! Không chỉ một giáo viên riêng lẻ nào mà hầu như tất cả giáo viên chúng tôi đều có trăn trở này, đó là: Sau mỗi tiết học của mình, còn lại được gì trong học sinh. Bản thân chúng tôi là giáo viên, việc hoàn thành SGK là một trách nhiệm , một nghĩa vụ bắt buộc. Chúng tôi phải hoàn thành điều đó cho đúng qui định. Nhưng để có thể chuẩn bị cho học sinh mình vào đời thì chúng tôi cho rằng không chỉ có SGK hay là chỉ có thầy cô.

Việc quá thừa ở SGK bản thân tôi cho rằng nó thừa cái phần "kinh viện", thừa những kiến thức kiểu "hàn lâm" mà cái quá thừa cũng là cái quá thiếu, những điều "quá" đó không thể đưa các em vào cuộc sống tự nhiên. Ở bộ môn Địa của tôi, học sinh có thể nói vanh vách về nhiều điều "bác học" nhưng để biết làm thế nào biết trước một cơn sóng thần sắp đến hoặc giải thích một số hiện tượng thiên tai khác thì: Biết hỏi ai bây giờ ?

- Thầy Khổng Thành Ngọc: Các thầy cô cũng luôn tự hỏi như em đang hỏi.

Bất kỳ nội dung nào trong SGK đem so với cuộc sống đều vừa thừa vừa thiếu. Nhưng điều quan trọng là những thừa và thiếu trong SGK giúp chúng ta biết những "thừa" và "thiếu" trong cuộc sống; đồng thời khơi lên trong tâm hồn chúng ta nhu cầu tiếp tục tìm hiểu đời sống và tự khám phá bản thân mình.

- Thầy Cao Huy Thảo: Nếu bạn đọc là một học sinh, thì tôi muốn nói với bạn rằng đấy cũng chính là tâm tư của chúng tôi - những người dạy học - sau 1 tiết dạy, tuy nhiên tôi cũng muốn nói với bạn rằng, học không bao giờ là thừa dù cho những điều chúng ta học có thể chưa mang lại giá trị thực tiễn.

Chương trình có thể nặng, bài học có thể vượt tầm hiểu biết, thầy cô giáo có thể chưa mang lại được cho bạn những gì bạn mong muốn. Sau nhiều năm cải cách, chúng ta cũng phải thừa nhận một sự thật là có tiến bộ, tăng tính thực hành, giảm tính hàn lâm trong bộ SGK. Vẫn còn đây đó những thiếu sót hoặc không phù hợp, nhưng rỏ ràng đã có sự đổi mới và ở một mức độ nào đó có sự tiếp cận hơn với thực tiễn cuộc sống.

Chúng ta nên công bằng với những nổ lực của những người soạn sách, và soạn chương trình. Đương nhiên cuộc sống thì sẽ thay đổi và tiến bộ. Sách giáo khoa cũng sẽ phải thế thôi. Để bước vào đời, con người vẫn sẽ phải luôn được đào tạo và tự đào tạo lại.

- Thầy Nguyễn Duy Hiếu, THPT Chuyên Lê Hồng Phong,TP.HCM: Có thể em không biết đấy thôi, chứ thầy cô nào trước khi lên lớp mà chẳng có giáo án, trong đã đặt ra mục tiêu đạt được sau mỗi tiết học. Tuy nhiên tùy theo khả năng mỗi người mà HS tiếp thu được bao nhiêu trong bài giảng của họ. Nếu em học tốt các kiến thức đã trình bày thì đã quá đủ để bước vào trường ĐH, chỉ có dư không thiếu đâu em.

* Em đang học lớp 11, sách giáo khoa mới, em thật sự cảm thấy nội dung rất nhiều và trong một tiết, rõ ràng giáo viên dạy lớp đã rất cố gắng nhưng vẫn chưa thể chuyển tải nội dung của bài học bao gồm phần lí thuyết và thực hành.

Tại sao phân phối chương trình không cho chúng em nhiều tiết hơn để học bài và hiểu sâu hơn về bài học thay vì học cho hết bài mà chẳng nắm được bao nhiêu? Thêm vào đó em có cảm giác hình như chúng em đang dần dần biến thành những thần đồng kiểu mẫu khi phải học quá nhiều thứ mà thực hành áp dụng lại không nhiều... thật sự em rất muốn biết. (táo, 16 tuổi, lovely_panda91@yahoo.com)

- Cô Nguyễn Kim Tường Vy:

SGK mới đa phần được viết tốt, phù hợp với tiêu chí phổ thông, khoa học, mang tính dân tộc và phù hợp với thực tiễn. Tuy nhiên, để việc tiếp thu bài học tốt, không chỉ các Thầy Cô phẳi đổi mới phương pháp mà học sinh cũng phải đổi mới cách lĩnh hội kiến thức. Phương pháp dạy học mới là Thầy Cô giáo phải hướng dẫn học sinh cách học chứ không đơn thuần cung cấp kiến thức.

Học sinh tiếp thu kiến thức không chỉ một chiều từ phía giáo viên mà còn qua các kênh giao tiếp khác (với bạn bè qua hoạt động nhóm, với SGK qua hoạt động cá nhân, sách tham khảo...). Đây là cách học không mới với các nước tiên tiến nhưng học sinh VN chỉ mới đưcợ làm quen những năm gần đây. Tuy nhiên, nếu làm tốt, các em sẽ dần dần quen với cách học tập chủ động và việc tiếp thu kiến thức sẽ không còn gì khó khăn.

- Vấn đề tăng thêm nhiều tiết học là không thể vì với phân bố chương trình các môn học hiện nay, số tiết học đã quá nhiều, nếu tăng thêm sẽ không biết xếp vào đâu.

- Đúng là tính thực hành của SGK nhiều môn hiện nay chưa cao. Tuy nhiên, các Thầy Cô và học sinh phải tự tìm tòi, thể hiện sự sáng tạo trong hoạt động dạy và học. Đây chính quan điểm dạy và học mới.

* Xin gửi tới thầy Thảo: Có nhiều năm đi dạy, thầy có thấy một thực tế là học sinh muốn học Anh văn giỏi, chí ít là giao tiếp được thì phải học ở các trung tâm ngoại ngữ, chỉ học trong trường phổ thông thì không thể nói được tiếng Anh. Bản thân tâầy dạy học sinh trong lớp ra sao ạ? Thầy dạy theo SGK hay dạy theo kiến thức của mình, học sinh của thầy có giao tiếp được bằng tiếng Anh mà không cần học thêm không? (dunghvt@)

- Thầy Cao Huy Thảo : Tôi đồng ý với bạn về nhận định đó để giỏi Anh văn thường là do học thêm. Đó chính là điều đau lòng của các thầy cô giáo chúng tôi. Tôi muốn trao đổi với bạn một số ý sau:

+ Bộ SGK tiếng Anh đang sử dụng hiện nay ở THCS và THPT là một tiến bộ rất lớn về quan điểm soạn SGK Ngoại ngữ so với bộ sách trước đây. Ở đây học sinh được quan tâm rèn luyện bốn kỹ năng: Nghe, nói, đọc, viết; có nghĩa là được quan tâm để rèn luyện giao tiếp. Nội dung trong các bộ sách củng khá phù hợp với các chủ đề và chủ điểm giao tiếp.

Tuy nhiên học sinh vẫn khó có thể đạt được kỹ năng giao tiếp chỉ sau những tiết học này. Lý do là: Tiếng Anh là một môn học nhằm rèn luyện kỹ năng, thế nhưng số tiết học quá ít (3 tiết một tuần) dẫn đến việc không có đủ thời gian để rèn luyện, đặc biệt là trong điều kiện lớp học đông, chỉ có một số rất ít học sinh thu đạt được kết quả về mặt thực hành, còn lại chủ yếu học là để đáp ứng nhu cầu thi cử, kiểm tra.

+ Trên thực tế giảng dạy, tôi cũng cố gắng hết sức để giúp học sinh thực hiện hoạt động học tập theo hướng nhóm và cặp (Groupwork , Pairwork) để giúp học sinh rèn luyện kỹ năng, nhưng việc này không đủ thời gian để rèn luyện sâu. Và như thế, nếu học sinh không nỗ lực nhiều thì cũng khó đạt được hiệu quả cao.

+ SGK Tiếng Anh 10, 11 có đến 16 bài cho một năm học, có nghĩa là một bài dạy chỉ có khoảng từ 5 đến 6 tiết dạy để giảng và thực hành. Đúng là một khó khăn cho cả thầy và trò. Giá như cũng với số tiết đó được giảng các bài dạy, có nghĩa là giảm nội dung, thì đôi khi học sinh lại đạt được nhiều hơn trong việc rèn luyện và thực hành kỹ năng giao tiếp.

* Gần đây báo chí báo động rất nhiều về đạo đức, tác phong của các em học sinh. Các thầy cô có nghĩ rằng thay vì truyền tải quá nhiều kiến thức thì hãy dạy học sinh cách sống cho đúng, cho tốt, tự tìm tòi, tiếp thu kiến thức theo nhu cầu, nghề nghiệp của mình như các nước tiên tiến không? Môn Giáo dục công dân trong nhà trướng luôn đóng vai trò thứ yếu phải không, như vậy việc dạy cách sống cho các em cũng phải được từng thầy cô bộ môn chia sẻ... (thanhthanh@gmail.com)

- Cô Lâm Minh Trang ( Phó hiệu trưởng Trường THCS Nguyễn Văn Trỗi Gò Vấp ) :

Bạn Thanhthanh@gmail.com thân mến! Trong nhiều qui định cho một tiết lên lớp của giáo viên chúng tôi, luôn luôn có một qui định đó là thông qua bài giảng, thông qua những kênh hình và kênh chữ vô tri vô giác, người giáo viên phải làm được công việc đó là "dạy người", trong đó bao gồm những điều mà bạn nêu như: cách sống cho đúng, cho tốt, tự tìm tòi, tiếp thu kiến thức...

Nhưng , chúng tôi cũng phải thừa nhận rằng khối lượng kiến thức mà chúng tôi được yêu cầu phải truyền đạt đã phần nào "lấn lướt" nên phần "dạy người" bị đẩy lùi xuống thứ yếu. Và, công bằng mà nói, giữa nhà trường và xã hội của chúng ta cũng còn một độ chênh rất lớn: giáo dục một con người không chỉ là trách nhiệm của nhà giáo mà còn có trách nhiệm rất lớn từ gia đình và từ môi trường. Ở trường, chỉ trong 4 tiếng đồng hồ, chúng tôi dạy các em một vấn đề A, nhưng về nhà, ra xã hội nó lại thành là vấn đề B chứ không được là A' thì sẽ là rất khó, vì thời gian ở gia đình và xã hội vẫn nhiều hơn thời gian trong học đường.

Bộ môn GDCD có vai trò thứ yếu hay không là do quan điểm. Cơ cấu của nó trong toàn bộ chương trình theo chúng tôi không có điểm nào ghi nhận sự "thứ" của nó cả, mà nếu không nói một cách quá đi thì chính bộ môn này là bộ môn góp phần chuẩn bị cho các em di vào xã hội với tư cách công dân tốt nhất.

Nhưng rõ ràng trong quan điểm của một bộ phận phụ huynh và xã hội thì hình như bộ môn này không "giúp" gì được cho việc thi cử của các em mà thậm chí còn làm mất thì giờ. Việc học chỉ nhắm vào thi cử, việc học thêm các môn phục vụ cho thi cử đã chiếm quá nhiều thời gian của các em. Nên nếu như người thầy lại xem nhẹ chính bộ môn của mình, thiếu sự đầu tư và say mê đối với bộ môn, thì coi như đã góp phần "yếu hóa" vị trí của mình.

Chúng tôi cũng có may mắn là lãnh đạo PGD Gò Vấp rất quan tâm và coi trọng bộ môn này, không chỉ từ chương trình thay SGK mà từ rất lâu rồi. Nhóm bộ môn GDCD là một trong những bộ môn có hoạt động chuyên môn mạnh và rất bài bản của ngành. Riêng tại trường tôi, các thầy cô giáo viên bộ môn GDCD đều là những người tâm huyết, hứng thú với bộ môn, chịu khó tìm tòi và đặc biệt là rất muốn thu hút nhiều hứng thú học tập của học sinh đối với bộ môn mình. Hầu như năm nào, các thầy cô cũng cố gắng tạo ra một hình thức sinh hoạt trong bộ môn như làm giáo án điện tử , sinh hoạt ngoại khóa...

Theo tôi nghĩ, bản thân mình khi đánh giá đúng và coi trọng chính nghề của mình thì đã là 50% của việc làm cho học sinh ham thích bộ môn rồi.

- Thầy Cao Huy Thảo: Ý kiến của bạn đặt ra rất nhiều vấn đề với ngành giáo dục và thậm chí với cả xã hội. Ai ai cũng đồng tình là phải dạy người bên cạnh dạy chữ, học sinh phải học làm người trước khi học kiến thức. Và thực tiễn đó cho thấy ngành giáo dục phải có chiến lược cải cách mới thay cho những cải cách trong từng tiểu tiết. Cải cách SGK chỉ là một mảng trong toàn bộ chiến lược.

Về đạo đức đang xuống cấp của học sinh mà bạn đề cập, tôi nghĩ rằng thực tiễn đó nói lên một điều lớn hơn, đó là đạo đức trong toàn xã hội. Sự quan tâm giáo dục một trẻ em chỉ có kết quả khi không chỉ thầy cô giáo mà còn phải có sự quan tâm giáo dục của cha mẹ cũng như sự mẫu mực của những đối tượng giao tiếp trong xã hội.

Chỉ một mình môn giáo dục công dân có làm thay được tất cả những yếu tố trên hay không? Tôi cho rằng, để học sinh của chúng ta đạt được những thành tựu như học sinh các nước tiên tiến thì có lẻ phải quay lại từ vấn đề khởi điểm của GD, đó là thay cho cách dạy truyền tải kiến thức bằng cách dạy sao cho học sinh có khả năng đặt câu hỏi và giải quyết vấn đề. Điều đó chỉ có thể trở thành hiện thực khi quan điểm về giáo dục thay đổi và được sự đồng thuận của toàn xã hội....