Theo các giáo sư hàng đầu của VN trong lĩnh vực giáo dục (GD), muốn đổi mới chương trình - sách giáo khoa, trước hết phải xác định rõ ràng “hình hài”, cơ cấu nền GD.

Về đề án “Đổi mới chương trình sách giáo khoa của Bộ GD-ĐT” với kinh phí 70.000 tỷ đồng, nguyên PCT nước Nguyễn Thị Bình cho rằng: “Với cách xây dựng đề án đổi mới giáo dục phổ thông như Bộ vừa công bố sẽ không đạt được những mục tiêu cải cách GD đề ra”.

Khi triển khai đại trà chương trình - sách giáo khoa hiện hành (từ năm 2002), đổi mới phương pháp dạy học được xem là một trong những tiêu chí đánh giá mức độ thành công hoạt động giáo dục trong từng trường học. Nhưng...

Trên thực tế, gần như chỉ những tiết học có tính chất trình diễn (cấp trên dự giờ, chuyên đề, hội thi...), học sinh mới được thụ hưởng các phương pháp dạy học hiện đại. Còn lại, dạy chay học chay, thầy đọc - trò chép... được tận dụng tối đa, từ lớp học chính ra lớp học thêm tới các lò luyện thi, bởi lý do đơn giản, đây là cách dạy học hiệu quả nhất để ứng phó với các kỳ thi.

Trả lời phỏng vấn Báo Thanh Niên, nhà văn Nguyên Ngọc, Chủ tịch HĐQT trường Đại học (ĐH) Phan Châu Trinh đã nhấn mạnh như vậy.

* Tại cuộc hội thảo "Chiến lược phát triển của trường ĐH Phan Châu Trinh trong giai đoạn mới" vừa tổ chức tại Hội An, ông có phát biểu: Muốn cải cách giáo dục một cách thực sự, cần phải thực hiện tư tưởng của nhà yêu nước Phan Châu Trinh "Khai dân trí, chấn dân khí, hậu dân sinh". Ông có thể nói rõ hơn về nội dung này?

Dự thảo Đề án đổi mới chương trình và sách giáo khoa phổ thông có dự toán kinh phí 70.000 tỷ đồng mà Bộ GD-ĐT đang trong quá trình soạn thảo chưa công bố rộng rãi nhưng đã gặp sự phản ứng mạnh mẽ của nhiều nhà giáo dục vì cho rằng quá lãng phí.

Mới khái toán là 70.000 tỷ đồng?

Chưa có đề án "Đổi mới căn bản và toàn diện nền Giáo dục Việt Nam", chưa có "Chiến lược Phát triển Giáo dục giai đoạn 2011- 2020" thì làm sao đã có cơ sở định hướng cho những đề án nhỏ như về Chương trình và Sách giáo khoa cấp phổ thông sau năm 2015 này? " - GS Chu Hảo trả lời Bee.net.vn về đề án "Đổi mới Chương trình, Sách giáo khoa Giáo dục Phổ thông sau năm 2015” đang thu hút sự chú ý của dư luận.

Sau khi Bộ Giáo dục xây dựng đề án "Đổi mới chương trình, sách giáo khoa phổ thông sau năm 2015", trao đổi với PV, Giáo sư Văn Như Cương cho rằng đề án ra đời chưa đúng thời điểm, việc thay sách giáo khoa cũng có thể thực hiện, nhưng chưa thích hợp vào lúc này. Hơn nữa với chương trình hiện hành, chỉ cần cắt 1/3 nội dung là giảm gánh nặng nhồi nhét cho học sinh.

Bảy mươi ngàn tỷ đồng là nhiều hay ít? Cố nhiên ai cũng cho là nhiều, quá nhiều, ngoại trừ có một vài người cho là ít, thậm chí rất ít. Một vài phép tính số học đơn giản cho chúng ta thấy có thể làm được việc gì với số tiền bảy mươi ngàn tỉ đồng?

"Đề án đổi mới chương trình, sách giáo khoa chỉ là bản nháp vội vàng dày 30 trang. Bộ Giáo dục đang vừa đá bóng vừa thổi còi và soạn thảo đề án theo quy trình ngược", PGS.TS Nguyễn Kế Hào (nguyên Vụ trưởng Tiểu học) bình luận.

Năm nay, chưa đến 5% số hồ sơ đăng ký dự thi đại học khối C. Điều đó cho thấy sự báo động đỏ về mất cân bằng trong xã hội. KH&ĐS đã có cuộc trao đổi với GS Phong Lê, nguyên viện trưởng Viện Văn học về vấn đề này.

Sự hiện diện của ông Đặng Lê Nguyên Vũ như là một đối tượng nghiên cứu và đồng thời là tác giả gây không ít ngạc nhiên. Đã là đối tượng nghiên cứu thì tại sao lại là tác giả?

“Triết lý giáo dục, nói nôm na ra là chúng ta định xây dựng và thực hiện nền giáo dục này để làm gì? Với nền giáo dục này, chúng ta muốn đào tạo nên những con người như thế nào đây? Chúng ta định đào tạo nên những con người tự do, biết suy nghĩ và có suy nghĩ độc lập, từ đó là những con người sáng tạo, hay đào tạo nên những con người chỉ biết chấp hành, vâng lời, phục tùng, hết sức dễ bảo…”. Đây là những lời mở đầu cho cuộc đối thoại giữa nhà văn Nguyên Ngọc và Tiến sĩ Vũ Thành Tự Anh (Phó giám đốc phụ trách chương trình giảng dạy kinh tế Fullbright Việt Nam) về sự vận động của giáo dục Việt Nam thế kỷ XXI – Một hình dung về con người cân đối hài hòa giữa thể chất và trí tuệ, với bản lĩnh tư duy độc lập để lựa chọn đường đi cho chính mình.

Ngôi nhà với những bụi hồng leo trước cổng là đặc điểm khác biệt để nhận ra nhà riêng GS Hoàng Xuân Sính trong khu tập thể “trường Amx” nằm ngay trên đường Đào Tấn, chếch sau Khách sạn Daewoo. Dù có sự thay đổi chóng mặt ngoài phố sá song ở đây không có nhiều thay đổi sau vài năm tôi có dịp trở lại, phòng khách vẫn chỉn chu lối tư duy toán học. Còn chủ nhân, đương nhiên, mạnh mẽ và khúc triết – hình ảnh vốn quen thuộc của bà tại các “kỳ cuộc” của Mặt trận, nơi bà vào “vai” Phó Chủ tịch UBTƯ MTTQ Việt Nam.

Né tránh khái niệm "vì lợi nhuận" hay "phi lợi nhuận" trong giáo dục nói chung dường như đã góp phần cho việc triển khai mô hình ĐH ngoài công lập luôn gặp trở ngại gần 20 năm. GS Phạm Phụ, Trường ĐH Bách khoa TP.HCM nêu ý kiến về câu chuyện đang nóng của giáo dục hiện nay "mô hình trường đại học tư thục: phi lợi nhuận hay siêu lợi nhuận".

1. Nghịch lý ít người quan tâm

Hàng năm, mỗi khi đến mùa tuyển sinh đại học lại thấy có không biết bao nhiêu là chương trình “tiếp sức” cho các em học sinh lớp 12 ở bậc phổ thông như:“Tư vấn tuyển sinh”, “Tiếp sức mùa thi”…. Hay trước mỗi đợt sinh viên đại học tốt nghiệp ra trường lại có những chương trình như: “Tư vấn kỹ năng xin việc”, “Kỹ năng trả lời phỏng vấn”… diễn ra rất rầm rộ trên khắp cả nước. Ví như vừa qua báo Tuổi Trẻ đã kết hợp với các đơn vị tài trợ, các trường đại học tổ chức hàng loạt các chương trình “Tư vấn mùa thi” cho các em học sinh phổ thông lớp 12 trên khắp mọi miền đất nước như: Thành phố Hồ Chí Minh, Đà Nẵng, Cần Thơ, Hà Nội, Cà Mau…

Bài viết này của tôi đã được đăng trong tập tài liệu có tựa đề là "Đổi mới tuyển sinh đại học và cao đẳng" tại Việt Nam (NXB ĐHQG 2009). Tài liệu này là kết quả của một số nghiên cứu nho nhỏ và những bài tham luận tại một Hội thảo mà Trung tâm Khảo thí và Đánh giá chất lượng đào tạo của ĐHQG-HCM nơi tôi hiện đang làm việc đã tổ chức vào năm 2008; khi ấy Bộ Giáo dục và Đào tạo đang ráo riết đẩy mạnh chủ trương đổi mới tuyển sinh đại học tại VN với kỳ thi "2 trong 1". Hội thảo ấy là nhằm đưa ra những ý kiến và kiến nghị để chuẩn bị cho thời gian khi Bộ thực hiện việc đổi mới tuyển sinh, mà ai cũng nghĩ rằng sẽ xảy ra sau đợt tuyển sinh năm 2009 (tức nếu có xảy ra thì phải xảy ra vào năm 2010).

Do chưa bắt tay vào giải quyết bài toán gốc, bên cạnh đó lại thiếu cơ chế để người học phản ánh những hiện tượng bắt ép nên "vấn nạn" dạy thêm học thêm cưỡng bức luôn là nỗi bức xúc của xã hội.

Thời gian trở lại đây, hầu hết các địa phương đều ban hành các quy định về quản lý dạy thêm học thêm (DTHT). Ngoài việc bám sát với quy định của Bộ GD-ĐT đã ban hành trước đó thì mỗi nơi đều có những cách quản lý riêng để chấn chỉnh. Tuy nhiên theo đánh giá của nhiều nhà quản lý thì các quy định này chỉ mang tính hình thức nhằm trấn an dư luận bởi nhẽ người tham gia dạy thêm không khó để “lách” những yêu cầu được đưa ra trong khi đó việc thanh tra kiểm tra (nhất là việc dạy thêm ngoài nhà trường) gần như thiếu tính khả thi.

Dự thảo Luật giáo dục đại học còn quá chung chung xa rời thực tế, chưa cụ thể; cần xóa bỏ thi đại học như hiện nay, bỏ chỉ tiêu tuyển sinh, bỏ quy định về xin mở mã ngành, chuyên ngành; tự chủ đại học…

Đó là những vấn đề mà nhiều đại biểu đưa ra góp ý tại hội thảo lấy ý kiến về việc xây dựng Luật Giáo dục đại học do Ủy ban VH GD TNTN& NĐ của Quốc hội tổ chức hôm nay 19/4 tại Hà Nội.

“Con nên chép hay viết theo sự tự hiểu của mình?”, chị Phương Nga (Hà Nội) đã bị bất ngờ khi đứa con 8 tuổi của mình đặt ra câu hỏi ấy. Cậu bé phải thi môn Đạo đức và dù mới học lớp 3 nhưng con chị đã hiểu: nếu chép đúng theo sách thì sẽ đạt điểm cao hơn là khi làm bài theo cách hiểu của mình.

Năm nay, kỳ thi ĐH lại chứng kiến sự giảm sút không phanh của lượng hồ sơ khối C và hồ sơ dự thi vào các ngành khoa học xã hội. Cùng với đầu vào gian nan khiến các chuyên gia đầu ngành lo ngại số người quan tâm đến nhóm ngành này đang ở mức báo động đỏ.