Trước tiên ta hãy nhìn vào sơ đồ sau để thấy rõ các quan hệ trực tiếp giữa Ngân hàng câu hỏi (database), Ma trận kiến thức và Đề kiểm tra.

Có thể tóm tắt các liên hệ này như sau:

- Mỗi CSDL ngân hàng câu hỏi (dùng để kiểm tra kiến thức) sẽ tương ứng 1-1 với một Bảng hay Ma trận Kiến thức của môn học (hay CSDL câu hỏi) đó. Tương ứng này được xác định như sau: mỗi câu hỏi trong CSDL sẽ tương ứng với đúng 1 chủ đề kiến thức trong Ma trận kiến thức.

- Mỗi đề kiểm tra sẽ bao gồm một số câu hỏi nhất định, được sinh tự động lấy từ CSDL ngân hàng câu hỏi. Mỗi đề kiểm tra sẽ được gán với Phạm vi kiến thức có liên quan đến một số chủ đề kiến thức nào đó. Phạm vi kiến thức của đề kiểm tra này sẽ qui định các ràng buộc của câu hỏi sẽ xuất hiện trong đề kiểm tra với mục đích khi kiểm tra theo đề này, học sinh sẽ đạt được các mục tiêu kiểm tra kiến thức cho trước của giáo viên ra đề.

- Phạm vi kiến thức của đề kiểm tra được qui định trong iQB theo một trong hai cách sau:

1. Theo Bảng tỷ lệ phần trăm kiến thức

2. Theo Sơ đồ Test

Như vậy việc thiết lập Phạm vi kiến thức cho đề kiểm tra tương đương với việc thiết lập Bảng tỷ lệ phần trăm kiến thức hoặc Sơ đồ Test.

Mẫu đề kiểm tra (TST - Test Template)là một khung đề kiểm tra với Phạm vi kiến thức cho trước và nhưng chưa có câu hỏi.

Hình sau mô tả quan hệ giữa 4 đối tượng: CSDL ngân hàng câu hỏi, Ma trận kiến thức, Đề kiểm tra và Mẫu đề kiểm tra.

Mẫu đề kiểm tra được thiết lập trong iQB có các ý nghĩa sau:

1. Một mẫu đề kiểm tra có thể được dùng để tạo ra nhiều đề kiểm tra có chất lượng gần tương đương mà không phải nhập lại thông tin Phạm vi kiến thức của đề kiểm tra. Vậy Mẫu đề kiểm tra có ý nghĩa tiết kiệm, làm giảm nhẹ công sức lao động và làm việc của giáo viên.

2.Mẫu đề kiểm tra có ý nghĩa rất quan trọng là nó giúp khởi tạo rất nhanh các đề kiểm tra thực sự. Lý do là toàn bộ thông tin Phạm vi kiến thức đã được nhập sẵn trong Mẫu đề kiểm tra, giáo viên chỉ cần thời gian một vài giây là có thể khởi tạo được ngay một đề kiểm tra theo ý muốn.

3.Mẫu đề kiểm tra có thể được tạo ra và lưu trữ lại trong Ngân hàng câu hỏi để phục vụ lâu dài cho nhu cầu sinh đề kiểm tra trên thực tế. Các mẫu đề kiểm tra này, do đó sẽ rất có ích lợi và sẽ đáp ứng nhu cầu sử dụng phần mềm iQB của giáo viên.

II. Mô hình chi tiết của mẫu đề kiểm tra

Như đã trình bày ở trên, trong bộ phần mềm iQB, mẫu đề kiểm tra được thiết lập theo một trong 2 cách sau: (1) theo Bảng tỷ lệ phạm vi kiến thức và (2) theo Sơ đồ Test.

Bây giờ chúng ta sẽ xét ký hơn hai mô hình mẫu đề kiểm tra này.

1. Mô hình Bảng tỷ lệ phạm vi kiến thức

Mô hình Bảng tỷ lệ phạm vi kiến thức được xác định bởi dãy các tỷ lệ % các chủ đề kiến thức cần được đưa vào đề kiểm tra.

Bảng này có dạng:

Trong đó phải có p₁ + p₂ + ... + p_n = 100

Đề kiểm tra được sinh bởi Bảng tỷ lệ kiến thức sẽ được tạo ra tự động với số lượng các câu hỏi tương ứng với các chủ đề kiến thức đúng theo bảng tỷ lệ này.

Mô hình đề kiểm tra theo tỷ lệ kiến thức được sử dụng rộng rãi trên thế giới vì phương pháp này dễ khai báo và có độ mềm dẻo cao.

Hình ảnh sau mô tả giao diện khai báo bảng tỷ lệ kiến thức cho một mẫu đề kiểm tra cụ thể.

2. Mô hình Sơ đồ Test

Mô hình Sơ đồ Test là mô hình trong đó từng câu hỏi của đề kiểm tra được chỉ định rõ ràng theo các chủ đề kiến thức cụ thể.

Hình ảnh dưới đây cho ta thấy một Sơ đồ Test cụ thể.

Bảng Sơ đồ Test trên bao gồm N dòng tương ứng với N câu hỏi của đề kiểm tra. Dòng thứ i mô tả thuộc tính cần có của câu hỏi thứ i trong đề kiểm tra.

Với mỗi dòng câu hỏi, ngoài thông tin về kiến thức còn có các thông số khác sau:

+ Câu hỏi trắc nghiệm hay tự luận.

+ Câu hỏi ngắn hay dài.

+ Câu hỏi lý thuyết hay bài tập.

+ Câu hỏi có mức độ khó hay dễ.

Sơ đồ tóm tắt của Sơ đồ Test có thể hiện như hình sau, trong đó liệt kê thông tin của từng chủ đề kiến thức tham gia vào đề kiểm tra.

Có rất nhiều mô hình thực tế sử dụng Sơ đồ Test cho đề kiểm tra. Ví dụ Bộ Giáo dục và Đào tạo đã qui định mẫu đề thi tuyển sinh Đại học, Cao đẳng và đề thi tốt nghiệp THPT của Việt Namtheo đúng Sơ đồ Test này.

Trong nhiều trường Đại học, Cao đẳng của Việt Namcũng sử dụng mô hình Sơ đồ Test cho việc ra đề kiểm tra các môn học, học phần của nhà trường.

III. Kiểm tra khả năng sinh đề kiểm tra từ mẫu đề kiểm tra

Một trong những bài toán quan trọng của quan hệ Mẫu đề kiểm tra - Đề kiểm tra là liệu từ các thông tin đã có từ Mẫu đề kiểm tra có thể sinh được đề kiểm tra hay không dựa trên CSDL ngân hàng câu hỏi hiện thời.

Bài toán này đã được giải quyết trọn vẹn trong bộ phần mềm iQB.

Đối với Sơ đồ Test, việc kiểm tra khả năng sinh đề là tương đối dễ, chỉ việc kiểm tra xem với mỗi dòng câu hỏi có đủ nguồn ngân hàng câu hỏi tương ứng hay không.

Để làm việc này, cần phân loại và chia các mẫu câu hỏi thành các nhóm theo bộ (Kiến thức + trắc nghiệm/tự luận + ngắn/dài + lý thuyết/bài tập + dễ/khó). Với mỗi bộ thông tin như vậy sẽ tính:

- Số câu hỏi cần có trong đề kiểm tra (C1)

- Số câu hỏi có trong CSDL hiện thời (C2).

Nếu C1 > C2 thì không thể tạo được đủ câu hỏi cho bộ thông tin hiện thời, và do đó không có khả năng sinh đề kiểm tra.

Hình ảnh dưới đây mô tả màn hình kiểm tra trực tiếp khả năng sinh đề kiểm tra từ một Sơ đồ Test.

Việc kiểm tra khả năng sinh đề kiểm tra từ Bảng tỷ lệ kiến thức khó hơn rất nhiều và yêu cầu nhiều kiến thức toán học. Tôi sẽ quay lại trình bày vấn đề này trong một bài viết khác.

School@net