1. Các khái niệm chính: Bank, Test và Question

Các đối tượng chính của phần mềm bao gồm Cơ sở dữ liệu (Bank), Đề kiểm tra (Test) và Câu hỏi (Question).

Bank - CSDL câu hỏi (Ngân hàng câu hỏi)

Bank là tập hợp các Câu hỏi (Question) được lưu trữ trong một CSDL. Bank là đối tượng làm việc chính của phần mềm. Có thể nói chức năng chính của phần mềm là khởi tạo và làm việc với các Ngân hàng câu hỏi này. Trong Bank không chỉ mô tả và lưu trữ các câu hỏi mà còn lưu trữ nhiều thông tin khác nữa, ví dụ:

- Thông tin về mẫu và cấu trúc đề kiểm tra.

- Thông tin phạm vi kiến thức.

- Thông tin người dùng và bảo mật dữ liệu.

- Thông tin thống kê và đánh giá ngân hàng câu hỏi.

Test - Đề Kiểm tra

Đề Kiểm tra là một đối tượng quan trọng của phần mềm. Đối với người dùng, đề TEST là sản phẩm chính của phần mềm. Theo cách hiểu chung, Test là một tập hợp các câu hỏi trong CSDL được tạo ra dùng cho học sinh làm bài kiểm tra. Như vậy người thụ hưởng các TEST này là giáo viên và học sinh trong nhà trường. Các vấn đề cần chú ý liên quan đến đề TEST:

- Cấu trúc của TEST (bao nhiêu câu, tự luận hay trắc nghiệm, ....).

- Cách lưu trữ TEST bằng file trên đĩa.

- Các chức năng lưu trữ liên quan đến Test File: New, Open, Save, Save As, Close.

- Chức năng Print Preview và In ra giấy theo các khuôn dạng khác nhau.

- Chức năng trộn câu hỏi ngẫu nhiên và sinh ra các Test khác cùng nội dung.

- Chức năng Kiểm tra Onlie trên máy tính có lưu trữ kết quả đối với các Test trắc nghiệm.

Question (Item) - Câu hỏi

Câu hỏi (question) là các phần tử (unit) chính trong Ngân hàng CSDL (Bank). Câu hỏi cũng là thành phần chính của một TEST. Các vấn đề chính liên quan đến câu hỏi là:

- Phân loại câu hỏi

- Cấu trúc tổng quát của câu hỏi.

- Câu hỏi trắc nghiệm?

- Câu hỏi với tham số động.

- Quan hệ của câu hỏi với kiển thức.

- Cách nhập câu hỏi trong CSDL.

Quan hệ giữa 3 đối tượng chính: BANK, TEST và QUESTION được mô tả trong hình vẽ dưới đây.

Phần mềm iQB cho phép khởi tạo và làm việc với nhiều CSDL (Bank) khác nhau. Mỗi Bank lại có thể lưu trữ rất nhiều (không hạn chế) số lượng các câu hỏi. Và từ 1 CSDL (Bank) phần mềm cho phép khởi tạo không hạn chế các đề kiểm tra (TEST).

2. Ma trận kiến thức

Ma trận kiến thức là một khái niệm quan trọng trong phần mềm IQB. Mỗi CSDL ngân hàng câu hỏi (Bank) sẽ tương ứng với một Ma trận kiến thức chỉ ra phạm vi kiến thức tương ứng của các câu hỏi trong CSDL này.

Mỗi Ma trận kiến thức sẽ bao gồm một số chủ đề kiến thức (topic) nào đó. Tập hợp các chủ đề kiến thức được thể hiện trong một bảng có dạng lưới. Mỗi ô của lưới là một chủ đề kiến thức. Mô hình phạm vi kiến thức câu hỏi trong CSDL là một mô hình dạng cây đầy đủ.

Mỗi CSDL câu hỏi trong phần mềm iQB sẽ tương ứng với một ma trận kiến thức duy nhất. Mỗi câu hỏi trong ngân hàng sẽ có tham chiếu đến một chủ đề kiến thức duy nhất.

Mô hình Ma trận kiến thức được thiết kế khá phức tạp trong phần mềm iQB. Có thể biếu diễn ma trận kiến thức theo khuôn dạng bảng hoặc khuôn dạng cây. Vi dụ một ma trận kiến thức thể hiện dưới dạng bảng.

Ma trận kiến thức sau được thể hiện dưới dạng cây:

3. Câu hỏi

Câu hỏi (Question) là đơn vị thông tin cơ bản nhất của một CSDL ngân hàng câu hỏi. Cấu trúc thông tin của mỗi câu hỏi khá phức tạp. Trên tổng thể câu hỏi đuợc phân loại theo câu hỏi Ngắn - Dài và câu hỏi dạng Trắc nghiệm - Tự luận.

Phân loại Ngắn - Dài

Câu hỏi ngắn (simple - đơn giản) theo định nghĩa là một câu hỏi kiến thức hoàn chỉnh được dùng chính thức trong đề kiểm tra. Mỗi câu hỏi ngắn sẽ tương ứng với một chủ đề kiến thức nhất định trong ma trận kiến thức của ngân hàng câu hỏi. Trong hầu hết các trường hợp, CSDL chỉ chứa các câu hỏi ngắn.

Câu hỏi Dài (complex - phức tạp) theo định nghĩa là các câu hỏi kiến thức có đi kèm với nhiều câu hỏi phụ (hay còn gọi là câu hỏi con). Như vậy mỗi câu hỏi dài sẽ có phần nội dung của mình và đồng thời có thêm một hoặc một số câu hỏi phụ kèm theo. Mỗi câu hỏi phụ về bản chất tương đương với một câu hỏi ngắn.

Phân loại Trắc nghiệm - Tự luận

Câu hỏi dạng Trắc nghiệm (Multiple Choice) là loại câu hỏi với các đáp án hoặc đáp số đã cho sẵn và người thực hiện chỉ cần chọn một trong các đáp án này thay cho lời giải.

Ngược lại câu hỏi dạng Tự luận (Essay) không có các đáp án sẵn. Người làm bài phải viết lời giải hoặc đáp số theo các khuôn mẫu trống theo các qui định riêng của bài kiểm tra.

Theo qui định, phần mềm iQB hỗ trợ các dạng câu hỏi sau:

- Các câu hỏi ngắn có thể là trắc nghiệm hoặc tự luận.

- Các câu hỏi dài có thể thuộc loại trắc nghiệm hoặc tự luận. Nếu câu hỏi dài là trắc nghiệm thì tất cả các câu hỏi phụ kèm theo cũng phải là trắc nghiệm. Nếu câu hỏi dài là tự luận thì tất cả các câu hỏi phụ kèm theo cũng phải là tự luận. Qui định chặt chẽ này đảm bảo tính chính xác của các đề kiểm tra sẽ được khởi tạo trong phần mềm.

- Một đề kiểm tra có thể chứ một số câu hỏi trắc nghiệm và một số câu hỏi tự luận. Nếu đề này chứa toàn bộ các câu hỏi trắc nghiệm, ta sẽ có một đề kiểm tra trắc nghiệm. Nếu đề chứa tất cả các câu hỏi là tự luận ta thu được một đề kiểm tra tự luận. Nếu đề kiểm tra có chức câu hỏi trắc nghiệm lẫn tự luận ta thu được đề kiểm tra xen kẽ trắc nghiệm - tự luận.

Chú ý: Trên thực tế còn một loại câu hỏi nữa nằm giữa trắc nghiệm và tự luận, đó là loại câu hỏi điền khuyết (fill in blank question). Trong phần mềm iQB tạm thời chưa xét các dạng câu hỏi này.

4. Các thuộc tính và tính chất câu hỏi

Mỗi câu hỏi trong Ngân hàng dữ liệu của phần mềm sẽ có 3 thuộc tính hay tính chất sau đây liên quan đến kiến thức, nội dung và mục đích của câu hỏi này.

- Chủ đề kiến thức lõi.

- Kỹ năng (ví dụ kỹ năng hiểu, kỹ năng vận dụng, ...).

- Mức độ khó dễ.

Chủ đề kiến thức là nội dung chính của Ma trận kiến thức được thiết kế theo mô hình bảng và cấu trúc cây thông tin (xem phần trên). Đây là mảng thông tin quan trọng nhất của mỗi câu hỏi.

Kỹ năng của câu hỏi được phân loại theo 2 mức: mức kỹ năng cơ bản và mức kỹ năng kiểm tra. Kỹ năng cơ bản được gán cho mỗi câu hỏi. Kỹ năng kiểm tra là một tập hợp các kỹ năng cơ bản và được gán cho các đề kiểm tra TEST.

Mức độ khó dễ của câu hỏi được chia thành 3 mức: Dễ, Trung bình và Khó.

5. Đề kiểm tra

Đề kiểm tra (Test) là đối tượng quan trọng nhất của phần mềm iQB. Đối với người sử dụng phần mềm iQB, các đề kiểm tra chính là sản phẩm đầu ra của phần mềm. Từ bộ câu hỏi trong CSDL, người dùng sẽ được phép khởi tạo các đề kiểm tra theo các yêu cầu kiến thức khác nhau. Mỗi đề kiểm tra (TEST) do phần mềm khởi tạo sẽ được lưu trữ trong một file riêng biệt với phần mở rộng *.qbt. Các tệp này có thể dễ dàng sao chép và vận chuyển vì kích thướv khá nhỏ.

Quan hệ giữa CSDL, câu hỏi, ma trận kiến thức và đề kiểm tra được mô tả trong sơ đồ sau đây:

6. Mẫu đề kiểm tra

Mẫu đề kiểm tra (Test Template) có thể hiểu như một bộ xương khung của các đề kiểm tra. Từ một mẫu có thể tạo ra nhiều đề kiểm tra khác nhau với cùng mục đích, đối tượng và phạm vi kiến thức.

Có nhiều cách tạo và nhiều mô hình của mẫu đề kiểm tra. Trong phần mềm iQB, chúng tôi sử dụng mô hình Mẫu đề kiểm tra với các thông số sau:

1- Các thông tin chung mang tính tiêu đề và tên gọi của đề kiểm tra. Các thông tin loại này bao gồm như tên đề, người ra đề, các tiêu đề trên, dưới của đề, ....

2- Thông tin về số lượng câu hỏi và kiểu của mỗi câu hỏi của đề kiểm tra.

3- Thông tin về phạm vi kiến thức: bao nhiêu % thông tin của các phạm vi kiến thức sẽ tham gia trong đề kiểm tra.

Mục đích của Mẫu đề kiểm tra là tạo nhanh các đề kiểm tra cụ thể theo đúng yêu cầu kiến thức của chương trình.

Ví dụ trong một ngân hàng câu hỏi môn Vật lý lớp 10, các mẫu đề kiểm tra có thể tạo ra là các mẫu đề kiểm tra 15 phút trong năm học theo các bài học hoặc các chương, mẫu đề kiểm tra 1 tiết theo các chương, mẫu đề kiểm tra học kỳ I, học kỳ II và mẫu đề kiểm tra ôn tập cuối năm.

Quan hệ giữa CSDL, mẫu đề kiểm tra và đề kiểm tra được mô tả trong sơ đồ sau:

School@net