Không mất nhiều thời gian thí điểm, năm 2006 thi một môn trắc nghiệm (TN); năm 2007 thi 5 môn; và dự định thi TN hầu hết các môn vào năm 2008 cùng với việc thực hiện một kỳ thi quốc gia “2 trong 1”… Chủ trương này của Bộ GD&ĐT có cơ sở khoa học nào không hay chỉ là sự áp đặt như dư luận từng đặt vấn đề, thưa ông?

Chủ trương thi trắc nghiệm (TN) xuất phát từ nhiều lý do. Thứ nhất là, lâu nay, thi cử có những điều bất cập; việc đánh giá thường xuyên của nhà trường không chặt chẽ, có biểu hiện chạy theo thành tích, kết quả không chính xác đến mức dẫn đến hiện tượng ngồi nhầm lớp… do đánh giá quá nhẹ nhàng.

Đặc biệt, trong các kỳ thi, có kỳ thi tốt nghiệp THPT thiếu chính xác, kỷ luật lỏng lẻo ở chỗ này chỗ kia (dù không phải tất cả); kỳ thi tuyển sinh dù có vẻ chặt chẽ hơn nhưng vẫn có hiện tượng gian lận.

Thứ hai, có quá nhiều các kỳ thi quốc gia liền nhau: Tốt nghiệp THPT, ngay sau đó 1 tháng lại thi tuyển sinh ĐH, sau đó là thi CĐ, rồi thi trung học chuyên nghiệp. Như vậy, có quá nhiều cuộc thi cho một đối tượng mà nội dung thi cũng chỉ ở trong chương trình lớp 12.

Quan trọng hơn là trong quá trình học tập đã nảy sinh hiện tượng thầy và trò có biểu hiện đối phó với kỳ thi toàn quốc - thi thế nào thì nhắm theo hướng đó, học “tủ”, không đúng với nguyên lý của giáo dục là học thế nào thi thế ấy.

Vì vậy, chủ trương thi TN nằm trong tiến trình đổi mới cách thức trong thi cử, nhằm cải tiến thi cử theo hướng gọn nhẹ, hiệu quả thiết thực. Đây là giải pháp hài hòa nhiều mục tiêu khác nhau: muốn gọn nhẹ phải tổ chức thi ở địa phương; thi ở địa phương mà muốn nghiêm túc thì tự luận không thích hợp. Thi đại trà, phương pháp tự luận bộc lộ nhược điểm do đó phải thi TN là chủ yếu.

Thực ra, để nâng cao kỳ thi tốt nghiệp phải có nhiều giải pháp: thực hiện triệt để phong trào 2 không, tăng cường lực lượng thanh tra của các trường ĐH, CĐ; biện pháp thứ ba là thi TN;

Thêm biện pháp thứ tư là sửa đổi quy chế cho chặt chẽ nghiêm túc hơn và xử lý nghiêm túc hơn các vi phạm… trong đó giải pháp được coi là quan trọng chính là thi TN.

Phần lớn các ý kiến trên diễn đàn cho rằng, thi TN chỉ nên áp dụng cho kỳ thi tốt nghiệp THPT, không nên thực hiện ở thi tuyển sinh ĐH, CĐ vì thi TN không đánh giá chính xác năng lực của học sinh?

Tôi đang có một tài liệu thi học sinh giỏi toàn nước Mỹ bằng phương pháp thi TN. Đây là cuộc thi tầm cao. Điều này có nghĩa là, ngay cả tại các cuộc thi căng thẳng người ta vẫn dùng TN.

Vấn đề còn lại chỉ là việc ra đề như thế nào. Chẳng hạn, trong sự chuẩn bị của Cục Khảo thí và Kiểm định chất lượng, chúng tôi đặt ra các vấn đề: Các câu hỏi thi TN phải phủ được toàn bộ chương trình Toán ở trung học với các cấp độ khác nhau.

Ví dụ, có những câu hỏi chỉ kiểm tra trí nhớ; ngoài ra, có các câu hỏi kiểm tra các kỹ năng; có những loại câu hỏi kiểm tra khả năng tư duy linh hoạt của thí sinh.

Các giáo viên khi làm việc luôn được lưu ý về những điều này. Nếu thí sinh chỉ đủ trình độ tốt nghiệp thì chỉ làm được một số câu; học sinh giỏi thì làm được nhiều hơn hoặc làm được tất cả.

Để đi đến một sự thay đổi trong giáo dục - lĩnh vực có tác động trực tiếp đến nhiều thế hệ, người ta cần phải thí điểm một cách thận trọng, có đánh giá, tổng kết trong nhiều năm, chứ không vội vàng như một số chủ trương mới đây của ngành, ông nghĩ gì về ý kiến này?

Đó cũng là một ý kiến. Thế nhưng trong các hội nghị họp hành chính thức của Bộ GD&ĐT lại có những ý kiến cho rằng, Bộ đổi mới thi cử quá chậm (như ý kiến của đồng chí Hiệu trưởng ĐH Cần Thơ hay của Giám đốc TT Khảo thí ĐHQG TP HCM).

Lại cũng có ý kiến cho rằng, lộ trình đổi mới nên tiếp tục thi TN thêm 3 môn khác là Toán, Lịch sử, Địa lý ngay năm 2008. Vì vậy, 2 môn Lịch sử, Địa lý để đến 2009 mới thi cũng là thận trọng rồi! Nhưng thận trọng không có nghĩa là dừng lại!

Trong ý kiến của các giáo viên, học sinh, phụ huynh và những người quan tâm đến giáo dục trên diễn đàn do báo Tiền phong tổ chức, hầu hết đặt vấn đề ngược lại 2 chủ trương của ngành GD&ĐT. Điều này tác động đến ông, một trong những nhà tổ chức thi TN như thế nào?

Không thể nói toàn bộ không đồng tình; một bộ phận còn tranh cãi; một bộ phận khác cho rằng thực hiện được. Vấn đề là Bộ GD&ĐT phải chứng minh được là đã chuẩn bị tốt và chứng minh được tính khả thi, tính tất yếu phải thực hiện.

Vậy lý do nào khiến Bộ GD&ĐT muốn thực hiện một kỳ thi 2 trong 1, thưa ông?

Như tôi đã nói, thi cử hiện nay quá rườm rà, không hiệu quả. Hơn nữa, trên thế giới người ta cũng đã làm cả. Một số nước mới phát triển đang tích cực đổi mới thi cử cũng đang tiến tới tổ chức một kỳ thi. Thực tế cho thấy ta đang đi đúng hướng.

Không lẽ, các nhà tổ chức thi không nhận thấy điều kiện khác nhau giữa nước ta và bạn?

Không thể nói lý do đó được. Việt Nam vào WTO thì có nói là do điều kiện khác không? Có những điều tất yếu phải làm thì sẽ phải làm, đặc biệt trong tình hình giáo dục còn nhiều điều chưa hợp với cộng đồng thế giới.

Dư luận cho rằng, ngành GD&ĐT chưa lấy ý kiến nhân dân như chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ mà đã vội công bố chủ trương này là vội vàng và sẽ gây hậu quả nghiêm trọng. Ông nghĩ sao?

Chính phủ chỉ đạo là đưa đề án ra thảo luận, còn lộ trình cải tiến thì đã công bố lâu rồi. Chủ trương tổ chức 1 kỳ thi thực ra là đã bị chậm rồi vì, trên thực tế, Thủ tướng yêu cầu tháng 8/2007 phải có đề án để năm 2008 có thể thực hiện chủ trương này nhưng vẫn có ý kiến cho rằng năm 2008 thực hiện là quá sớm nên năm 2008 ngành vẫn thực hiện 2 kỳ thi đó thôi.

Hiện nay, Bộ GD&ĐT đang tập hợp ý kiến trong ngành: các Sở GD&ĐT và các trường ĐH; sau đó ngành sẽ tổng hợp các ý kiến và đưa ra công luận.

Như vậy ngành GD&ĐT chỉ lấy ý kiến Sở GD&ĐT, trường ĐH chứ không lấy ý kiến của giáo viên và học sinh?

Giáo viên và học sinh thì các sở GD&ĐT có trách nhiệm lấy ý kiến chứ, tùy thuộc sự năng động của từng địa phương. Trong quá trình Bộ lấy ý kiến đã có một số trường và sở tự phát làm. Tuy nhiên, chưa có việc tiến hành tổng thể.

Vậy có hay không một cuộc điều tra tổng thể?

Nếu Bộ GD&ĐT có đề án thì sẽ lấy ý kiến công luận.

Nếu dư luận không đồng tình thì Bộ GD&ĐT có dừng việc thực hiện hai chủ trương đó không?

Vấn đề này nằm ngoài quyền quyết định của tôi.

Cám ơn ông.