Ý nghĩa lớn nhất của bộ phần mềm này nằm ở tính tổng thể và mềm dẻo: phần mềm có thể được dùng ở mức các Sở, Phòng Giáo dục, đến mức các BGH nhà trường, hoặc có thể được dùng bởi từng giáo viên trong nhà trường và tại gia đình. Tuy nhiên trong thời gian qua, nhiều giáo viên và nhà trường hãy còn lúng túng chưa hiểu hết các chức năng chính của bộ phần mềm này và chưa hiểu rõ được tính đồng bộ giải pháp của các phần mềm. Bài viết này nhằm giải thích một cách rõ hơn các thắc mắc trên từ các nhà trường và giáo viên.

1. Bộ phần mềm iQB 2.0 bao gồm các sản phẩm cụ thể nào? Vì sao lại gọi là một giải pháp phần mềm?

Bộ phần mềm iQB 2.0 được đóng gói theo 4 sản phẩm sau:

- iQB Leo 2.0: phát hành trên đĩa CD theo yêu cầu của người dùng. Mã đăng ký sử dụng được cấp theo từng máy tính được cài đặt. Phiên bản này dành cho đối tượng là các nhà trường, Phòng hoặc Sở Giáo dục & Đào tạo. Phiên bản này cũng hướng đến đối tượng là các Khoa, Bộ môn của các trường Cao đẳng, Đại học.

- iQB Cat 2.0: phát hành trên đĩa CDROM sản xuất công nghiệp. Bản quyền phần mềm được cấp theo 2 mức: mức Cơ sở và mức Đầy đủ. Bản quyền Đầy đủ được cấp theo từng máy tính cài đặt phần mềm. Phiên bản này dành cho đối tượng là các giáo viên trong nhà trường phổ thông từ bậc Tiểu học đến THCS, THPT và Cao đẳng, Đại học.

- iTester Pro 2.0: phát hành trên đĩa CDROM sản xuất công nghiệp. Phần mềm này hướng đến đối tượng là các nhà trường hoặc học sinh dùng tại gia đình.

- iTester 2.0: phát hành miễn phí, cho phép tải về từ mạng.

Vì sao bộ sản phẩm trên được coi như một giải pháp cho việc quản lý ngân hàng câu hỏi và đề kiểm tra?

Vì 2 lý do sau:

a. Bộ phần mềm này được thiết kế hướng đến các đối tượng người dùng rất đa dạng và đông đảo từ cấp Sở, Phòng đến các Nhà trường, từ giáo viên, ban giám hiệu nhà trường đến từng học sinh và gia đình.

b. Các chức năng của bộ phần mềm iQB 2.0 rất mạnh, đa dạng đáp ứng được hầu hết nhu cầu sử dụng, lưu trữ và quản lý các ngân hàng câu hỏi và đề kiểm tra phục vụ việc học, dạy, kiểm tra đánh giá kiến thức trong nhà trường.

2. Các sản phẩm chính được tạo ra bởi bộ phần mềm iQB 2.0 là gì?

Bộ phần mềm iQB 2.0 là một công cụ mạnh để tạo ra 2 sản phẩm chính sau đây:

- Các CSDL ngân hàng câu hỏi. Mỗi CSDL là một tệp (*.iqb), cho phép lưu trữ không hạn chế các câu hỏi kiểm tra. Câu hỏi có thể là trắc nghiệm hoặc tự luận. Các CSDL (tệp dữ liệu) này sau khi được khởi tạo thì có thể sao chép, vận chuyển, chia sẻ rất dễ dàng trong các nhà trường, trên mạng, giữa nhà trường với nhà trường, giữa giáo viên với giáo viên. Dễ dàng chuyển nhập, tách ghép các câu hỏi từ ngân hàng này sang ngân hàng khác.

- Các đề kiểm tra. Mỗi đề kiểm tra là một tệp trên đĩa (*.qbt). Các đề kiểm tra được khởi tạo một cách tự động từ CSDL ngân hàng câu hỏi. Một đặc thù rất quan trọng của đề kiểm tra là sau khi khởi tạo, các đề kiểm tra này sẽ tồn tại độc lập hoàn toàn với CSDL ngân hàng câu hỏi gốc. Điều này có ý nghĩa rất lớn trong giải pháp mà phần mềm iQB 2.0 mang lại.

Mô hình quan hệ giữa CSDL ngân hàng câu hỏi và đề kiểm tra: từ bộ các câu hỏi có sẵn trong CSDL, phần mềm sẽ sinh tự động các đề kiểm tra TEST. Ngoài ra trong iQB 2.0, người dùng có thể nhập trực tiếp các đề kiểm tra này.

Đối với iQB, các tệp dữ liệu Ngân hàng câu hỏi (*.iqb) và đề kiểm tra (*.qbt) là những đối tượng tồn tại hoàn toàn độc lập với nhau.

Ví dụ:

- Một giáo viên A tạo ra một Ngân hàng câu hỏi XYZ.iqb nào đó. Sau khi đã nhập một số lượng đủ câu hỏi vào CSDL này, giáo viên A có thể chia sẻ, tặng giáo viên B tệp CSDL này. Giáo viên B có thể nhập thêm câu hỏi, bổ sung thêm thông tin vào tệp này và lại đem tặng, bán hoặc cho các bạn bè của mình. Quá trình trên cứ như vậy tiếp tục lan tỏa không hạn chế trong không gian và thời gian. Ngân hàng câu hỏi XYZ.iqb đã trở thành tài sản chung của nhiều nhà trường và học sinh là người được hưởng thụ.

- Với ngân hàng câu hỏi XYZ.iqb, một giáo viên A khởi tạo ra một đề kiểm tra với tên tệp, ví dụ, xyz.qbt. Khi đã được khởi tạo xong, đề kiểm tra này có thể được sao chép, vận chuyển đến bất cứ đâu mà không cần đến CSDL gốc. Bất cứ ai có tệp xyz.qbt trong tay, với các phần mềm của bộ iQB 2.0 đều có thể thực hiện được các thao tác như: in nội dung đề, in đáp án, trộn câu hỏi, chỉnh sửa thông tin hay tiến hành kiểm tra trực tiếp trên máy tính mà không cần tham chiếu đến CSDL gốc XYZ.iqb.

3. Các đề kiểm tra được sinh bởi phần mềm có thể bảo mật được không?

Hoàn toàn có thể bảo mật được. Mỗi đề kiểm tra đều có thể cài đặt 2 mức mật khẩu bảo vệ như sau:

- Mật khẩu đọc dữ liệu: đây là mật khẩu cho phép mở đề kiểm tra để thực hiện các công việc như in ấn, kiểm tra trực tuyến nhưng không được phép thực hiện

- Mật khẩu đầy đủ: mức mật khẩu này cho phép có đầy đủ các quyền với đề kiểm tra hiện thời bao gồm các quyền xem, thay đổi thông tin câu hỏi, trộn câu hỏi để tạo nên các đề kiểm tra tương đương khác.

4. Mô hình quản lý các đề kiểm tra có thể được thực hiện như thế nào?

Việc quản lý các đề kiểm tra sử dụng chính thức trong nhà trường có thể thực hiện theo các cách sau:

- Nhà trường quản lý các CSDL ngân hàng câu hỏi chính thức theo các môn học. BGH sử dụng phần mềm iQB 2.0 để tạo ra các đề kiểm tra chính thức dùng trong nhà trường. Sau khi tạo và được duyệt chính thức, các đề kiểm tra này sẽ được tạo mật khẩu và đưa vào kho các đề kiểm tra.

- Các đề kiểm tra theo yêu cầu của BGH được khởi tạo bởi các bộ môn hoặc giáo viên được giao nhiệm vụ. BGH sẽ kiểm tra, điều chỉnh (thay đổi nội dung, tách, ghép) để tao ra các đề kiểm tra chính thức. Qui trình xử lý tiếp theo tương tự như đã nêu ở trên.

- Trường hợp kiểm tra theo kiểu cổ điển, đến thời điểm thi / kiểm tra, nhà trường sẽ tiến hành xáo trộn câu hỏi để tạo ra các đề kiểm tra tương đương, in ra giấy và phát cho giáo viên đứng lớp.

- Trường hợp các lớp học kiểm tra trực tuyến, đến giờ kiểm tra, nhà trường cấp cho các lớp học các đề kiểm tra chính thức. Đúng giờ làm bài, BGH cấp mật khẩu mở đề kiểm tra và các lớp tiến hành mở đề kiểm tra trực tuyến.

5. Làm thế nào để phân biệt và quản lý được các đề kiểm tra tạo bởi BGH nhà trường và bởi các giáo viên có sử dụng phần mềm iQB?

Về lý thuyết không thể phân biệt được các đề kiểm tra được xuất phát khởi tạo từ nguồn CSDL nào. Trong phiên bản mới iQB 2.0, phần mềm cho phép nhập, điều chỉnh, tách, ghép các đề kiểm tra một cách mềm dẻo và đa dạng. Trên thực tế các nhà trường muốn quản lý chặt chẽ các đề kiểm tra phải có chế độ bảo mật tốt bằng mật khẩu và có qui trình khởi tạo và lưu trữ các đề kiểm tra nghiêm ngặt.

6. Với phần mềm iQB 2.0 có thể tổ chức việc nhập dữ liệu vào ngân hàng câu hỏi phân tán tại các máy trong nhà trường hoặc ở nhà giáo viên sau đó tập hợp lại phòng máy tính của nhà trường được hay không?

Hoàn toàn được. Với các tính năng mới rất mạnh và mềm dẻo của iQB 2.0, việc nhập dữ liệu câu hỏi vào CSDL sẽ được tiến hành theo nhiều kiểu, cách và phương pháp khác nhau. Một trong những cách làm hợp lý nhất là việc nhập dữ liệu phân tán bởi GV trong nhà trường.

Nhà trường, cụ thể là BGH sẽ qui định một mô hình dữ liệu quản lý thống nhất theo từng môn học. Sau đó việc nhập sẽ tiến hành phân tán tại nhà riêng của GV bộ môn. Sau khi đã nhập đủ, BGH sẽ tiến hành ghép nối các CSDL câu hỏi của từng GV vào một CSDL chung của nhà trường. Các GV tại gia đình có thể nhập bằng phần mềm iQB Cat 2.0. Việc ghép nhập tại CSDL nhà trường sẽ được tiến hành bằng phần mềm iQB Leo 2.0.

7. Các nhà trường phổ thông của Việt Nam nên sử dụng mô hình quản lý ngân hàng thế nào cho hợp lý nhất?

Không có mô hình cứng và duy nhất nào trong nhà trường. Mỗi nhà trường tùy thuộc vào khả năng và điều kiện cụ thể của mình để quyết định mô hình cho trường mình. Sau đây là một vài định hướng và gợi ý cụ thể:

- Mô hình quản lý chặt sẽ và tập trung:

Nhà trường khởi tạo các CSDL gốc chính theo môn học và khối lớp và lưu trữ trong các máy tính chủ chính của trường. GV sẽ được huy động để nhập liệu tại chỗ và trực tiếp tại các máy tính chứa dữ liệu của trường. Việc nhập hoặc là trực tiếp bởi GV, hoặc gián tiếp thông qua nhân viên tin học văn phòng nhà trường. Cách làm này bảo đảm an toàn tuyệt đối và bảo mật chặt chẽ của hệ thống. Toàn bộ CSDL ngân hàng câu hỏi do BGH quản lý và toàn quyển sử dụng.

- Mô hình quản lý dữ liệu phân tán nửa tập trung:

Nhà trường khởi tạo các CSDL gốc chính theo môn học và khối lớp tương tự như mô hình trên. Sau đó các GV bộ môn sẽ sao chép các tệp CSDL này về máy tính của mình và tiến hành nhập dữ liệu câu hỏi theo yêu cầu cụ thể của BGH. Sau khi đã nhập đủ, GV sẽ “nộp” lại nhà trường các CSDL và BGH sẽ tiến hành ghép nối tất cả các CSDL phân tán này vào bộ CSDL chính gốc của nhà trường.

- Mô hình quản lý dữ liệu phân tán hoàn toàn:

Trong mô hình này BGH giao cho từng bộ môn hoặc thậm chí giao cho GV thiết lập các ngân hàng câu hỏi chính thức dùng chung trong nhà trường. Khi đã nhập đủ, các GV hoặc Bộ môn có nghĩa vụ phải nộp lại cho nhà trường để dùng chung. Trong mô hình này bộ CSDL chính sẽ có mặt phân tán trong các máy tính của BGH và các GV.

8. Có thể tổ chức cho học sinh tiến hành kiểm tra trực tuyến theo phần mềm iQB như các kỳ thi chính thức được hay không? Nếu được thì cách tiến hành nên như thế nào?

Hoàn toàn có thể được. Như đã trình bày ở trên, các đề kiểm tra chính thức sẽ được bảo mật bằng cách cài đặt mật khẩu. Tại phòng máy nhà trường cài đặt phần mềm iTester Pro 2.0 và cài đặt đường dẫn tệp kết quả về máy chủ giáo viên. Trước giờ kiểm tra, GV sao chép đề kiểm tra vào các máy HS. Đến giờ làm bài, HS mở đề bằng phần mềm iTester Pro 2.0. Thời điểm này GV mới cấp mật khẩu để HS mở đề và làm bài kiểm tra. Cuối giờ sau khi nộp bài xong, điểm kiểm tra sẽ tự động được tổng hợp tại máy GV.

9. Với các phiên bản, đóng gói khác nhau (iQB Leo, iQB Cat, iTester Pro, iTester) có chia sẻ chung các dữ liệu chính của phần mềm hay không?

Toàn bộ dữ liệu được sinh (CSDL ngân hàng câu hỏi *.iqb, đề kiểm tra *.qbt) đều được dùng chung với mọi đóng gói và phần mềm của bộ iQB 2.0. Ví dụ:

- Các Ngân hàng câu hỏi (*.iqb) được tạo ra bởi iQB Leo 2.0 đều được sử dụng với iQB Cat 2.0. Ngược lại, các CSDL phát sinh từ iQB Cat 2.0 sẽ được dùng với iQB Leo 2.0.

- Các đề kiểm tra được sinh bởi iQB Leo 2.0 và iQB Cat 2.0 đều có khuôn dạng như nhau và được chia sẻ, dùng như nhau đối với iTester Pro 2.0 hay iTester 2.0.

10. Các nhà trường nên đầu tư mua phần mềm iQB 2.0 thế nào để hợp lý và đỡ tốn chi phí nhất?

Mô hình dưới đây có lẽ là hợp lý nhất đối với các nhà trường:

- Nhà trường, BGH sẽ mua 01 bộ phần mềm iQB Leo 2.0 với 5 License cài trên 05 máy chính của nhà trường. Các máy tính này có nhiệm vụ lưu trữ và quản lý các bộ CSDL gốc của các môn học dùng trong nhà trường.

- Các GV hoặc bộ môn sẽ mua các bản iQB Cat 2.0 riêng biệt dùng để nhập dữ liệu và quản lý các ngân hàng câu hỏi cá nhân. Các GV cũng cùng phần mềm này để nhập dữ liệu phân tán cho BGH nhà trường.

- Tại các phòng máy cho HS cài đặt phần mềm iTester Pro 2.0 dùng để kiểm tra trực tuyến chính thức theo đề kiểm tra được khởi tạo bởi GV và BGH nhà trường.

School@net